Preek voor 30 april in de Ontmoetingskerk in Middenmeer

Lezen: Jesaja 43: 1-2

 Johannes 21: 1-14

Gemeente

Wat is er toch zo bijzonder aan dat Bijbelse volk Israël, niet te verwarren met de inwoners van de huidige staat Israël. Dat Bijbelse volk Israël laat zich kennen als een slavenvolk, voortdurend wordt het onderdrukt, in slavernij en in ballingschap gehouden en bedreigd door grootmachten en buurvolken. Daarmee verschilt het eigenlijk niet met vele andere volken. Tot op vandaag de dag zijn er overal op de wereld volken aan te wijzen die wel zelfstandig een eigen land in vrede zouden willen besturen maar daar de kans niet voor krijgen. Een aantal van die volken zijn zelfs verenigd in een alternatieve Verenigde Naties, die bij de echte Verenigde Naties aandacht proberen te vragen voor hun recht op zelfbeschikking. Het unieke van het Bijbelse volk Israël is dus niet dat slavenbestaan, die bedreigingen door grootmachten en buurvolken. Het unieke van dat volk is dat het hoorde van een God die zegt: “Ik heb je bij je naam geroepen, je bent van mij!”

Dat Bijbelse volk Israël was gekozen om te laten zien hoe machtig die bijzondere God van Israël eigenlijk was. Het was een bevrijdende God. De machtige volken en de buurvolken die het bedreigden, daar liep het slecht mee af, maar dat Bijbelse volk Israël zou blijven en daarmee zou het goed gaan. Ook al was dat volk over de wereld verspreid geraakt die God zou er voor zorgen dat het volk weer bij elkaar zou kunnen wonen en een eenheid kunnen vormen. Als dat zou gebeuren dan zouden alle volken op de wereld daar geweldig van schrikken en zo’n bewondering voor die God krijgen dat ze net zo zouden gaan leven als dat Bijbelse volk zou doen. Iedereen zou dan de God van Israël eren als de God die echt vrede op de wereld had gebracht en die alle ellende die mensen elkaar kunnen aandoen tot een verleden had gebracht. Dat zou een heel mooie nieuwe wereld hebben voortgebracht.

Er was echter wel een voorwaarde voor een dergelijke afloop van de geschiedenis. Dat was dat het Bijbelse volk Israël de samenleving zou inrichten volgens de richtlijnen die het volk bij de bevrijding uit de slavernij in Egypte midden in de woestijn had gekregen.

Het verhaal over dat Bijbelse volk Israël vertelt dat het bijna nog helemaal geen volk was toen ze die richtlijnen in de woestijn kregen. Ze waren gewend aan goden waar je mooie beelden van maakt, maar daar had die God van Israël een geweldige hekel aan. Ze waren gewend dat er meesters en knechten waren, maar voor de God van Israël was iedereen gelijk. Ze waren gewend aan koningen die belastingen oplegden om mooi te kunnen leven en oorlogen te kunnen voeren, maar de God van Israël dulde alleen koningen die dienaren van hun volk waren en vrede brachten, uiteindelijk was David een dergelijke koning.

Het is eigenlijk nooit gelukt ook dat volk te worden dat God voor ogen stond. Maar dat verhaal heeft de eeuwen overleefd. Het is de hoop geworden van alle mensen die naar bevrijding van dood en ellende snakken. Is er echt een God die voor je zorgt? Die als een moeder je verdedigd en beschermd tegen de dood? Door Jezus van Nazareth werd duidelijk dat de dood niet het laatste woord heeft, maar het begin kan zijn van die bevrijding die de God van Israël had beloofd. Zijn volgelingen proberen tot op de dag van vandaag elke samenleving zo in te richten als in die richtlijnen staat, samengevat als heb je naaste lief als jezelf. Iedereen mag daaraan meedoen, elke dag opnieuw.

Volgens Jesaja zijn wij daar getuigen van. Maar waar ben je dan getuige van? Zeker een vraag als er van je gezegd wordt dat je wel ogen hebt maar niets ziet en dat je wel oren hebt maar niets hoort. Ook hier voert de Profeet  het spel op van het rechtsgeding, een beeld dat door Jesaja vaak gebruikt wordt. Nu zijn het niet de niet bestaande goden die verantwoording moeten afleggen maar het zijn de volken van de wereld die mogen zeggen of ze wel of niet dezelfde beloften hebben gekregen van hun goden die Israël van haar God heeft gekregen. De goden van de wereld beloven vruchtbaarheid, voorspoed en rijkdom. Daarvoor moet je alles opofferen en dan maar afwachten of ze er zin in hebben. De God van Israël belooft bevrijding en daarvoor hoef je niet te offeren maar daarvoor moet je van je naaste houden als van jezelf en bereid zijn alles te delen. Ogenschijnlijk gaat het sommige volken in de wereld voor de wind. Maar de val van Babel, de verovering door Koning Cyrus van Perzië, had het volk geleerd dat voorspoed niet blijvend is. Het bevel van Cyrus om terug te gaan naar Jeruzalem en daar de Tempel voor God weer in ere te herstellen bewijst dat de belofte van de God van Israël wel blijvend is. Ze waren ooit al eens gered uit de slavernij in Egypte en wie nu had volgehouden in de dienst aan God, het houden van je naaste als van jezelf, kon nu getuige zijn van de nieuwe bevrijding.

Die God is van de armen, voor de armen, en keer op keer zal die God de armen redden. Dat is wat de profeet hier schrijft en God zelf laat zeggen. Al die pessimisten die zeggen dat ontwikkelingshulp niet werkt hebben dus ongelijk. Juist door de scholing en de verbeterde medische hulp in de armste landen in de wereld is er een generatie opgegroeid die zich kan meten op de wereldmarkten met de westerse producenten. We moeten alleen bereid zijn om eerlijke handelsvoorwaarden te scheppen, oneerlijke muren rond onze markten te slopen anders is het niet God die de armsten in de steek laat, maar zijn wij het zelf die hen onderdrukken en in de slavernij van de armoede houden.

De belofte van God vervuld zien betekent dus dat we onze oren open moeten doen voor zijn verhaal over de zorg voor de minsten en onze ogen voor de feilen in onze eigen samenleving. Dan zal de God van Israël ons voorgaan naar een land waar geen honger wordt geleden, waar het vrede is en mensen samen kunnen leven.

Al te gemakkelijk lezen we overigens in het gedeelte dat we uit het boek van de profeet Jesaja lezen een verwijzing naar Jezus. Die zat na de opstanding als een moeder aan de oever van het meer, klaar met het eten voor de mannen die de hele nacht bijna vergeefs aan het werk waren geweest.

Maar wijst het verhaal zoals Johannes het vertelt zo op dat bijzondere beeld van Jesaja dat je aan Jezus van Nazareth zou moeten denken? Johannes begint hier vrij plotseling te schrijven over een openbaring, hierna openbaarde Jezus zich en hij openbaarde zich aldus staat er bij Johannes. Dat woord openbaring was bij Johannes nog niet gevallen. De verrijzenis, de opstanding uit de doden was blijkbaar nog niet de openbaring waarop werd gewacht, die komt pas nu, nu eerst wordt duidelijk wat de ware aard van de opgestane heer voor ons is.

Johannes speelt graag met woorden en begrippen. Hier gaat het ineens ook over Nathanaël uit Kana in Galilea. Over die Nathanael staat geschreven dat deze waarlijk een Israéliet is in wie geen bedrog is en over Kana schrijft Johannes dat op de derde dag daar het eerste wonder van Jezus van Nazareth plaatsvond, het feestwonder van het water dat in wijn veranderde, en dit is de derde keer dat Jezus van Nazareth na zijn opstanding verscheen.

Niet dat we overigens alle verwijzingen en symbolen uit het verhaal van Johannes begrijpen. Over het aantal vissen bijvoorbeeld bestaat geen eenduidige verklaring. Het zijn er 153. De eerste uitleg vinden we bij de kerkvader Origenes, die is nog eenvoudig. Er zijn 50 dagen tussen Pasen en Pinksteren en 3×50+3 is 153, dit getal benadrukt volgens hem dus nog eens het belang van de drieëenheid. De meest inventieve uitleg komt van de kerkvader Augustinus. Die wijst er op dat eerder in het verhaal van`Johannes ook al verteld was over een wonderbare visvangst. toen was er sprake van twee schepen waarvan men later aannam dat het zou gaan om een schip voor israél en een schip voor de Heidenen. Nu gaat het om het uiteindelijke volk van Christus en dat getal van 153 gaat volgens Augustinus terug op de 10 geboden. Daar zijn er 3, de eerste 3, die gaan over God en 7 die gaan over de mensen. De mensen kunnen dat alleen vervullen door de Heilige Geest, die moet je dus bij die 10 optellen en 7 staat voor de Heilige Geest, zo kom je op 17 en als je nu de getallen van 1 tot en met 17 bij elkaar optelt kom je op 153. Augustinus had er een uitgebreide preek voor nodig om het allemaal onder de aandacht te brengen.

Mij zelf spreekt het beeld van Hieronymus meer aan, dat was de man die de Griekse Bijbel in het Latijn vertaalde, de Vulgaat die eeuwen lang de standaard vertaling in de Rooms Katholieke Kerk zou blijven. Hieronymus stelde dat er 153 soorten vis bekend waren en als alle soorten vis gevangen werden dan moesten de apostelen vervolgens alle volken van de wereld voor de Christus vangen. Want ons verhaal vervolgt met de uitspraak van Jezus dat hij van die vissers vissers van mensen wilden maken.

En zo zien wij ook vandaag Jezus van Nazareth nog. Hij roept ons op vissers van mensen te worden.

Predikanten en voorgangers die dat Woord ook kunnen uitdragen zijn altijd opnieuw nodig, juist ook uit de armste landen zelf. Daar is geen geld om ze in een land als Nederland te laten studeren. De Protestantse Theologische Universiteit waar ik aan studeer en de Vrije Universiteit staan open voor studenten uit arme landen, ook studenten uit ons land helpen bij de opvang. Soms wordt er gecollecteerd voor fondsen die zorgen voor het geld dat nodig is. Maar dat vissers van mensen worden kunnen we ook door Jezus na te volgen in het beeld waarin hij werd geopenbaard, zorgen voor de mensen die zorg nodig hebben. Ook vandaag, ook de komende week, totdat zijn rijk komt.
Amen

 

 

 

 

Advertentie

Read Full Post »

Preek voor 2 april in de Dorpskerk Uitgeest

Lezen: Ezechiël 37: 1-14

              Johannes 11: 1-44

Gemeente,

Hulp helpt. We hebben het deze week weer gezien. Als we echt willen dan brengen we ruim 30 miljoen bij elkaar om honger in Afrika te bestrijden. Maar het is niet altijd even eenvoudig de massa in beweging de krijgen. Het mooiste voorbeeld krijgen we vandaag misschien van Ezechiël, iemand die voortdurend het verhaal van God liep te vertellen, een profeet dus. Die Ezechiël moest de mensen niet zozeer het woord van God vertellen maar het vooral laten zien. Hij was er voor gewaarschuwd dat het volk niet zou willen luisteren.  Het beeld dat hij gebruikte voor de menigte die met geen mogelijkheid in beweging te krijgen is, was dat van het dal van de dorre doodsbeenderen.
Een vallei van alleen de botjes, geen vlees en geen spieren en geen leven dus. En Ezechiël maar roepen dat God wilde dat er leven was, en warempel de botjes voegden zich samen, er kwam vlees op en spieren en de mensen kwamen weer in beweging. Het dal van de dorre doodsbeenderen heeft veel mensen aangesproken. Maar vaak om de verkeerde redenen. In het nieuwe testament is hierdoor het geloof in de opstanding uit de doden een belangrijk gegeven geworden.

Maar in de dagen van Ezechiël speelde dat nog geen rol. Men geloofde dat bij het sterven de adem van de mens, adem die van God ingeblazen was, weer terug zou keren naar God. Pas na de ballingschap kwam dat geloof in de opstanding aan de orde. Het volk Israël kwam namelijk onder de heerschappij van een uiterst wreed optredende Griekse bezetter. En langzaam aan kwam het volk tot de overtuiging dat het onrechtvaardig was dat de onderdrukten een pijnlijke dood moesten sterven terwijl de onderdrukkers rustig oud konden worden.

De God van Israël was een rechtvaardig God en ooit zou er dus een rechtvaardig oordeel over slachtoffers en beulen geveld worden. Dat zou komen aan het eind van de geschiedenis, dan zouden de slachtoffers en de beulen opstaan en voor de rechterstoel van God verschijnen. Daniël had al eens geschreven dat de koning van de lijdenden al die slachtoffers voor de troon van God zou voeren zodat hen alsnog recht gedaan zou worden.

Het dal van de dorre doodsbeenderen gaat dus niet over de jongste dag en het oordeel over de mensen. Dit beeld gaat over mensen die het lijden tolereren alsof ze dood zijn. Die toekijken als er in hun stad vrouwen gedwongen worden tot prostitutie, die kinderen hun passend onderwijs laten afpakken, die gehandicapten hun beschermde werkomgeving zien gesloten worden, die het thuis wonen van chronisch zieken en gehandicapten onmogelijk zien worden omdat er geen persoonsgebonden budgetten meer zijn en die de honger en de armoede in de wereld zien toenemen omdat er bezuinigd wordt op hulp en ontwikkelingssamenwerking. We zien dat vluchtelingen teruggestuurd worden naar dictaturen en ze worden niet welkom geheten.

Met Ezechiël vraagt de Bijbel ons wanneer wij in beweging komen, wanneer bij ons weer vlees en spieren op de botten komen zodat wij ons gaan verzetten tegen het lijden in de wereld. Wanneer gaan wij de doorvoer en uitvoer van wapentuig uit ons land stopzetten? Wanneer zetten wij bij de verdeling van onze rijkdom de armsten voorop en laten we mensen echt tot hun recht komen? Wij mogen er elke dag opnieuw mee beginnen. We hebben immers ook Jezus van Nazareth tot ons voorbeeld.

Jezus van Nazareth ging het gevaar niet uit de weg maar zocht het ook niet op. Regelmatig komen we in de vier boeken uit de Bijbel die over hem gaan aanwijzingen tegen dat hij moest onderduiken om de woede van de autoriteiten om zijn optreden te ontlopen. Zo trok hij naar Galilea, het land van de Heidenen om zich in Kafernaüm te vestigen en zo maakte hij een andere keer een omweg tussen Judea en Galilea langs Samaria en bleef daar een paar dagen.

In dit verhaal wordt hij gewaarschuwd dat men hem in Judea had willen stenigen. Maar daar woont zijn vriend Lazarus die ziek is en waarvan men bang is dat hij gaat sterven. Volgens Jezus van Nazareth ging hij alleen slapen, ook in een ander verhaal wordt verteld dat de doodgewaande, het dochtertje van Jaïrus, niet dood is maar slaapt. Tomas, als tweeling altijd al dubbelzinnig, vat de angst van de leerlingen samen door op te roepen om met hem, met Jezus of met Lazarus, te sterven.

De vraag is wat je moet doen als je gevaar loopt. Moet je dan blijvend het gevaar ontwijken of toch blijven opkomen voor de mensen die je liefhebt, voor je naasten? Die vraag is soms minder abstract als het lijkt. Die landen in De in Afrika die geteisterd worden door misoogst en hongersnood worden geleid door zeer rijke en corrupte leiders. Wat moet je doen? Eerst proberen het bestuur van die landen te veranderen zodat hulp ook werkelijk komt waar het nodig is, of zorgen dat er zo weinig mogelijk mensen sterven van de honger door noodhulp te verlenen. De dubbelzinnigheid van Tomas uit dit verhaal over Lazarus zit ook in de mogelijke beslissingen van Nederlanders. Ze zullen elk voor zich een moeilijke beslissing moeten nemen. Giro 555 bracht tijdens de actiedag 30 miljoen op, maar het staaat nog steeds open.

Het verhaal over Jezus en Lazarus kan ons misschien helpen. Het verhaal begint met twee plaatsnamen die aanduiden wat de kern van het verhaal is. Wij zien dat maar half. We weten natuurlijk dat Jeruzalem de stad van de Vrede is. We kennen Jeruzalem als de stad waar de Wet van de Liefde werd bewaard. Waar alle volken zich uiteindelijk naar toe moeten keren om het Rijk van God op aarde te laten komen. Maar we weten ook dat het niet gemakkelijk is. Wie in het boek Nehemia heeft gelezen weet dat het bouwen van een stad als Jeruzalem niet vanzelf gaat.

Dat Jezus van Nazareth de Messias is en dat mensen in zijn macht geloven is de kern van dit gedeelte van het verhaal. Tot op de dag van vandaag mogen we geloven dat we niet gevangen zitten in natuurwetten van armoede en geweld. We mogen geloven dat ook in onze wereld de dood niet het laatste woord heeft. We mogen geloven dat onze hulp mensen weer een leven zal geven. In het Rijk van God ,waarmee we ook vandaag mogen beginnen, wordt niemand vergeten.

Lazarus, Maria en Martha woonden in Betanië. Betanië betekent huis van ellende. We weten dat het huis van ellende vlak bij Jeruzalem ligt. Als wij denken dat we in ons land toch vrede hebben en recht kunnen doen aan iedereen en welvaart genoeg hebben om iedereen te voeden moeten we ons realiseren dat ook hier het huis van ellende om de hoek kan liggen. Pas als we onze ogen open willen doen voor onze naaste herkennen we dat en weten we dat we die dood kunnen verdrijven.

Het verhaal wordt overigens ook wel eens misbruikt om van een rouw af te zijn. We gaan immers allemaal opstaan uit de dood en dat iemand bij Jezus is moet ons troosten. Maar als we een geliefde verliezen maakt rouw ons tot echte mensen. Zelfs Jezus huilde en hij zou toch moeten weten hoe goed Lazarus het zou kunnen hebben bij de Vader van Jezus. Zo zit het dus niet in elkaar. Natuurlijk zijn er geleerden die denken dat Jezus huilde omdat de omstanders zoveel verdriet hadden en niet blij konden zijn dat Lazarus naar God was teruggekeerd. Maar Jezus van Nazareth was ongetwijfeld wijzer.

Lazarus sliep in het graf en Jezus gaf een demonstratie hoe het zou gaan met de opstanding. Zelf zou hij na drie en niet na vier dagen opstaan. Bij hem zouden de doeken waarmee hij in het graf was gelegd netjes opgevouwen zijn en liep hij niet rond met de doeken nog om hem heen. Maar ook bij hem moest de steen worden verwijderd, al ging dat anders dan bij Lazarus. Geloof betekent ook vertrouwen. In dit geval het vertrouwen dat de liefde ook door de dood heen door zal gaan. Wij geloven met Pasen dat het verhaal van Jezus van Nazareth door de dood heen door zal gaan. De liefde van hem voor de mensen houdt niet op maar leeft ook in ons voort.

Iedere keer dat we ons eten en drinken delen mogen we dat in zijn naam doen. Iedere keer als we de vreugde om de uitgestoken hand in de ogen van de minsten mogen zien mogen we zijn vreugde herkennen. Dat door Jezus van Nazareth daar iets van mag blijven bestaan en dat de adem van de gestorvenen terug keert naar God mag een troost zijn. Maar we kiezen voor het leven en daarom is er verdriet, daarom vechten we voor het leven, daarom vinden we geen leven waardeloos.

Daarom zijn we tegen de doodstraf, daarom moet bij elke onnatuurlijke dood zorgvuldig worden stilgestaan. Daarom moeten we een luisterend oor en een open oog hebben voor signalen om ons heen dat mensen zichzelf of anderen van het leven willen benemen. Daarom moeten we ingrijpen als mensen zich al dan niet moedwillig in gevaar willen begeven. Het laatste wat we moeten doen als we mee willen doen in het leven van Jezus van Nazareth is ons onverschillig opstellen ten opzichte van het leven van anderen.

Dat we de dood niet langer accepteren is het begin van een eeuwig leven. Een leven alsof het nooit zal ophouden. Jesaja zegt dat er ook aan een mensenleven een einde komt, maar dat niemand voor zijn of haar tijd hoeft te sterven als we elkaar echt lief hebben. Daarom geven we voor Afrika, daarom collecteren we voor de diakonie. Daarom geven we ruimte voor verdriet zodat mensen zich echt getroost weten. Die nieuwe aarde komt er echt, maar die kan ook vandaag al beginnen, door Jezus, met ons die geroepen zijn.

Amen

 

Read Full Post »